IT iyo Xawaaraheeda Maanta

W. Q. Cabdulaahi Aadan Cumar Fuul - Karachi

Sida aynu ogsoonahay caalamku maanta wuxuu marayaa marxalad aad u saraysa iyo horumar dheeraad ah IT (information Technology) ayaa run ahaantii ku socota xawaare aad u saraysa. oo aad moodidba inay noqotay qaybka mid ah nolosha bini’aadamka ee manta, hadaba maqaalkan waxaan jeclahay bal inaan umada soomaaliyeed gaar ahaan ardayda wax kabarata adduunka daafihiisa inaan bal wax yar aan shaaca ka qaado. cilmiga IT-da (information Technology) iyo bal waxa ay tahay.
Intaanaan u guda gelin IT-da, iyo qaybeheeda waxaa dad badani is waydiinayaan ‘Maxaa IT-da asal u ah ama u aabe ah ?” waayo wax kastaaba wuxuu leeyahay assaas. Si fudu waxaad u oram kartaa IT-da waxaa u asal waa waxa loo yaqaano Computer, marka bal aan is waydiino aqoonta kumbiyuutarku waxay noqotay qeyb muhiim ah oo ka mid ah nolosha, waxaa la oran karaa kumbiyuutarka waxaa maanta loo adeegsadaa wax kasta oo ka mid ah nolosha casriga ah, sidaa darteed waxa nala qummanaatay inaan ummadda soomaaliyeed ku dhiirrigalinno barashada kumbiyuutarka, maqaalka manta aan ugu tala galay IT-da waxa uu ka kooban yahay qaybaha soo socda.

Taariikh kooban.

Noocyada Kumbiyuutarka.

Taariikh kooban. Kumbiyuutarkii ugu horreeyay waxaa la soo saaray sanadkii 1946, Waxaana la oran jiray ENIAC. Wuxuu ka koobnaa in ka badan 18,000 (Siddeed iyo toban kun) oo waayarro (xarigga korontada) waaweyn ah sida aad qiyaasi karto kumbiyuutarkaasi aad ayuu u weynaa wuxuuna keligiis buuxin jiray guri weyn. Miisaankiisu wuxuu ahaa 30 tan oo u dhiganta ilaa 30 baabuur oo yar yar.
Kumbiyuutarkaas waxaa la isticmaalayay muddo toban sano ah laakiin haba weynaadee ma uusan qaban karin wax ka badan inta uu maanta qabto xisaabiyaha yar ee jeebka lagu qaato (calculator).

Sanadkii 1975 ayaa waxaa la soo saaray kumbiyuutarkii ugu horreeyay ee loogu tala galay isticmaalka guryaha iyo xafiisyada. Shirkadihii ugu horreeyay soo saaridda kumbiyuutarradaasna waxaa ka mid ahaa Apple, Commodore, Tandy, MITS iyo Atari.
Sanadkii 1981 ayaa shirkadda IBM oo caan ku ahayd kumbiyuutarrada waaweyn waxay soo saartay kumbiyuutarkeedii ugu horreeyay oo loogu tala galay inuu qofka caadiga ahi isticmaalo. Sanadkaas wixii ka dambeeyay wuxuu horumarka kumbiyuutarku ku socday xawli aad u dheereeya taasoo keenatay in ay kumbiyuutarrada maanta la isticmaalaa ka dheereeyaan, ka awood badan yihiin kana miisaan fudud yihiin isla markaana uu qiimahahoodu aad iyo aad uga jaban yahay kii ay IBM soo saartay 1981.

Shirkado fara badan oo adduunka ku kala baahsan ayaa qaatay qaabdhismeedkii IBM, taasoo keentay in kumbiyuutarrada noocaas u dhisani ay suuqa qabsadaan. Waxaa kumbiyuutarrada noocaas u dhisan loo yaqaannaa Personal Computers(PC), waxaana soo baxay noocyo fara badan oo wata magacyo kala duwan oo ay ka mid yihiin: XT, AT, PS/2 iyo taxanaha 8086 oo ay ka mid yihiin kuwa loo yaqaan 286, 386, 486 iyo Pentium.
Noocyadaas waxaan si faahfaahsan uga hadli doonnaa casharradeena dambe.

Noocyada kumbiyuutarka: Kumbiyuutarka waxaa maanta loo qeybiyaa afar nooc oo kala ah:

Super Computers
Big Computers
Mini Computers
Personal Computers

Super Computers iyo Big Computers: Kombiyuutaraddan aad ayay u waaweyn yihiin waxaana uu qiimahoodu gaarayaa malaayiin doollar. Noocayadaan waxaa isticmaala shirkadaha aadka u waaweyn, hey'adaha dawladaha iyo jaamacadaha waaweyn, waxayna hal mar fulin karaan hawlo fara badan mana aha wax lala yaabo in boqolaal qof ay isku mar hal kumbiyuutar u diraan shaqooyin kala duwan uuna isku wakhti ugu wada fuliyo hawlahooda oo dhan.

Kumbiyuutarrada noocaan ah waxaa ka shaqeeya dad si gaar ah loogu tababaray oo la yiraahdo operators. Waxay kaloo u baahan yihiin xannaano gaar ah oo ah xagga cimilada taasoo micnaheedu yahay in laga ilaaliyo kulaylka iyo qabowga badan labaddaba.

Mini Computers: Mini Computers waxay la dhismo yihiin labada nooc ee hore laakiin wey ka baaxad yar yihiin. Waxaana loo isticmaalaa hawlaha warshadaha sida xisaabinta iyo hagidda hawl qabadkooda. Sida badan waxay isku mar qaban karaan ilaa konton arrimood.
Noocaani labada nooc ee hore wuu uga adkaysi badan yahay xagga cimilada umana baahna operator joogto ah.

Personal Computers (PC) Noocani waa nooca ugu yar inta badanna laga isticmaalo xafiisyada, iskoollada iyo guryahaba. Noocaan oo loo soo gaabiyo PC aad buu u yar yahay marka loo eego kuwii aan horay uga soo hadalnay, waxaa loogu tala galay in la saaro miis dushiis, iwm.
PC waa nooca ugu badan xagga soo saaridda uguna jaban xagga qiimaha, noocaan waxaa markii hore loogu tala galay in qofka isticmaalyaa uu markiiba isticmaalo hal program haddase waxaa caadi ah in la isku xiro kumbiyuutarro badan (Computer Network) halkaasna ay dad fara badani isku mar ku wada isticmaalaan hal program ama in ka badan.

Internetka Iyo qaybihiisa
Shirkadaha internetku waxay u kala baxaan dhowr qaybood oo maantay caalamka lagawada isticmaalo balse sida caadiga ah waxaa maantay aduunka ka caan ah labada shirkadood ee aadka u waa wayn aduunkana aadka ugu baahay ee kala ah

Internet Explorer.
Netscape Navigator

Labadan shirkadood ayaa waxaa ka dhexeeya loolan aad uwayn iyo tartan inkastoo ay hadana aad iyo aad ay ukala horayaan oo aysan is ag imaan karin waayo shirkada Internet Explorer waa shirkad aad iyo aad uga horaysa shirkada Netscape taariikh ahaanna way ka horaysay, hadana way ka caalamisan tahay, dadka isticmaala Internet Explorer-ka ayaa lagu qiyasaa balaayin qof inay kor u dhaafeen halka Netscape.. ay macaamiisheedu aad uga hoosayso.

Isticmaalayaasha Internetka waxay isticmaalaan 70% Internet Explorer halka ay Netscape istimaasho wax kayar 30%, Netscape Navagator runtii aad buu muhiim u yahay wuxuuna aad ugu wanaagsan yahay qaybta loo yaqaano SECURITY waayo hadaad isticmaasho Netscape computerkaagu waa kuu aamin, cid IP-gaaga ama xogtaada arki karta malahan ilaa khubarada waa yeeen ee loo yaqaano HACKERS-ka maahane. Netscape Navigator wuxuu awood u leeyaha inuu soo saaro ama uu ku tuso waxyaaba uusan internet Explorer-ku uusan awood u layahayn sida qayb ka mid ah SCRIPT-tiga (Java Script) sida BLINK markii aynu isticmaalayno html blink (fareejo) kuma soo daabici karno Internet Explorer waayo awood uma laha. Sanadadan cusub ee 2003-da waxaa shirkada Microsoft ay soo saartay Maqaal dheer oo ay kaga hadlayso internet Explorer oo ay ku cadaynayso inuusan aamin ahayn oo markaad ONLINE tahay dhamaan xogtaada aad ku daalacanayso Internet Explorer-ka laga daalacan karo meelkasta ee aduunka ka mid ah waayo wuxuu duubayaa IP addresskaaga Marka laga hadlo dhanka SECURITY waxaa 100% ku horaya Netscape Nafigator-ka. Intaas ayaan ku soo gabagabaynayaa maqaalkaygii inkastoo aytahay IT-du wax aad u balaaran aana lasoo koobi Karin. balse waxaan jeclahay wixii dhiman inaan gadaal kaga soo dari doono hadii alle yiraahdo.

Cudu daar: waxaan ka cudur daaranayaa in asal ahaan IT-du ku daabacan tahay luqadda Englishka oo aanan ilaa hadda lawada haynin erey bixin rasmi ah oo luqadda soomaali-ga ah marka saas awgeed kelmedaha loo waayo afsomali sidooda ayaan u soo qoraynaa hadii alle yiraahdo .. waayo wax yaaba badan oo aan is waafaqayn ayaa jira.